 Evdalé Zeynıké; Patnos
kültürünün en önemli simalarındandır.IVIII. Yüzyılın en büyük
düşünürlerinden bir olan Evdal’ın ataları Urfa – Patnos arasında
göçebelik yaparak yaşamlarını sürdürürken;Erken bastıran kış bir ile
birlikte o yıldan itibaren Patnos ovasında kalıcı olarak yerleşik düzene
geçmişlerdir.
Yaşar Kemal’in "Benim fikir babamdır.”dediği Evdalé Zeynıké Küçük
yaşta babasını kaybettiğinden annesinin adıyla anılmıştır.Annesinin adı
Zeynep’tir.Kürt kültüründe şirinliğin ifadesi olan "ké” ekini alarak
Zeynıké olarak bilinen Evdal’ın annesi,Evdal’ı yoksulluk içinde
büyütmüştür. Otuz yaşına kadar tek bir stran(türkü) bile okumayan Evdal,
hep rençberlik yapmıştır.Otuz yaşında gördüğü bir rüyanın yorumundan
sonra hastalanmış aylarca yataktan çıkmamıştır.iyileşme sürecinde
yatakta söylediği melodiler o güne dek duyulmamış bir makamın müjdecisi
olduğunu insanlar daha sonra anlamaya başladılar.” Ve o günden sonra
Serhad Dengbéjleri,onun ekolünün devamcısı oldular. Evdal’ın dizelerinde aşkın yakıcı özellikleri ile birlikte,hicvedici
özelliklerini de bir arada görmek mümkündür.Erzurum’a öküz arabasıyla
ticarete gittiği dönemlerde misafir kaldıkları evin genç kızının, boyu
ile alay etmesine içerlenmiş,(Evdalın boyu oldukça kısadır)akşam köyde
yapılan düğüne türküleri ile katılmış,Govendin başını çeken kızın
kolunda oynayarak tuttuğu elin parmaklarını "xwin nav neynık a da dı
nıquti” dedirtecek kadar sıkıp bir nevi intikam almıştır. Ardından "De
tu here. Bıra her kes xéré jı bazara xwe bı bine.”demekle, kinci bir
özelliği olduğunu da ortaya koymuştur. Uzun yıllar, makamındaki farklılık,sesindeki emsalsiz coşku ile
Serhad’de "Şahé Dengbéja diye anılan Evdal, Eleşkirt beyi Sürmeli Memet
Paşa’ya dengbéjlik yapmış ve onunla birlikte Kozan’,Avşar’ları sürme
görevinde yer almıştır. Kürt Tarihinde Şeré Xozané diye bilinen bu
görevde Evdal’ın Avşar beyi Dadaloğlu ile tanışıp tanışmadığını
bilmiyoruz ama Belimizde kılıcımız kirmani Taşı deler mızrağımın temreni Hakkımızda devlet etmiş fermanı Ferman padişahın dağlar bizimdir. Dizelerinde duygularını ifade eden avşar beyi Dadaloğlu’nun,Evdal’la
aynı onurlu yaşam ve özgürlüğe olan aşkının ortak yönlerini fark
edebiliyoruz.Aslında Evdal ,Şeré Xozané diye adlandırdığı bu teşçir
olayında Avşarlar’dan pek söz etmez hep Çukurova’nın bataklığını ve
yılanlarını anlatır. 
Ermeni asıllı Gulé ile evli olan Evdal’ın ,Temo adında bir de oğlu
vardır. Yaşlandığında gözleri kör olan Evdal,,Kör gözlerle kanadı kırık
bir turnaya kış boyunca bakar.Bunu uzun uzadıya stranlarında anlatır.Ve
bir gün mucize gerçekleşir. Evdal’ın gözleri turnanın kanadı iyileşir.
Temo lewo lı kalbun é,lı korbun é Xwedé xırab bıke tınebun é Gibi oldukça fazla sözcüklerle toplumun sosyal yapısını sıtranlarında
uzun uzun anlatan evdal:Kürt kültürünün Homeros’u, Dede Korkut’udur. Seyfettin Esin EVDAL’IN TÜRKÜLERİNDEN ( STRAN-KLAM) KESİTLER LO MİRO Evdal Begê bi sê denga kire gazî, Go Surmelî Memed Paşa bavo, Wê hal û hewalê me çawa be ? Li kêleka me ya rastê eskerê Romê ye Li pêşya me eskerê Hecî Ûsiv Paşayê Sîpikî, Sofî Paşayê Hesenî, Temoyê Cibirî ye, Li xana Çerkeza, bi me ra hûre-hûr e, gaze-gaz e, Surmelî Memed Paşa digo Evla Beg, lawo, tu bajo Ez bavê te me, kilê çevê Eyşan Xanimê me Ez xudanê şanzde agirê me, lawo tu bajo ! Bavê teyê şev -xûnê li Ereb xe, Li warê Husên Begê ra lêxe Di Sînega Êzdiya û Çemçê ra derbas be Bi sibê ra konaxa bavê te Pîrkend e… GULE Gulê go: Evdal marimo, çevê min reşin, reş belane, Minê rojê heft cara bi kilê Sibhanyê ew kil dane, Gele dengbêjê nola Evdalê Zeynikê Seva çevê mine belek jinê xwe berdane. Yan Evdêl go: Gulê merûmê, ez ji teyra teyrê mêjim, Ezê derdê Gula Xamûrê hinî kerim, hinî gêjim, Heçî cîyê Gula Xamûrê lê, ez navêjim, ez dengbêjim…  Evdal ile Gulé atışıyor
GULE Gulê rabe, Iro ez û tê herine Xamûrê vê dewatê, Gula min yeke enî gewr e, meş werdek e, bisk bi têl e, qube qaz e, Sergovendî çevê min dî, dilêm ketê, Ezê ji dê-bavê bixwezim, eger dan xwe dan, Eger nedan, ji derdê dila ez û Gula bav fille Bibin xûşk û birê axiretê. Gulê canê,Gulê canê, şemamoka min heyranê, Dev sedefê, koka dirana mircanê, Sîng dikana incîyanê… XOZAN Êlê dayê Xozan e, xweş Xozane, De bira Xwedê xirav bike deşta Mûşê, alîk berfe, yek zozane, Ezê ketime qalê û selefê siyara, Qeymezê Êzdî, sîyarê Senemê Ne navdane… Êlê dayê delîlê. Xozandaxê van firîka, Ezê çi bikim qolê zêra, gurzê ber cênîka, Şevê naxewim, germa rojê, Evarê naxewim derd û kulê van wawîka… AY DIL Xudê xirab bike dilê bê dil, Mînanî gakî bê weris û bê cil, Mînanî kirasekî qolî bê mil, Mînanî xasbaxçêkî bê gul, Mînanî dara bê şalûl û bilbil. Bira dilê merya bi dil be, Bira tûrê parsê li mil be, Bira tijî garis û gil-gil be, Bira tûrê parsê qul be. Bira pars ne li vir be, Li nav welatê gawir be Bira ser-raxa mêriv gûnî be, Bira bin –raxa mêriv postê jijû be, Ber-serya meriv kevir be, Xurê mêriv karî nanê gilgil be… TEMO LAWO Temo lawo, derdê min besî mi nîne, Nizanim îro te li min xêr e, Lawo îro girrek bi lingê mi ketye Hetanî tepa serê mi dihêre, Hey lo lawo mizgînya mi li te be, Min berhemek usa li dinyayê hîştye, Heta roja qiyametê li erdê bimîne, Ew tucar xirab nabe, mîna zêre… Lawo tirsa mi tune ji mirinê, ezê bimirim, piştî min ra tu were her kes rabe Dewa dengbêjyê, şairyê bike, Wê bêjin xelk li gotin û miqama napirse, Herkesê meydanê bide hespê xwe Û li hesabê xwe binhêre…  Evdalın gözleri görmeye başlarken Turnanın kanatlarıo iyileşir
QULING Hey qulingo,mal xirabo te ci ser min da qire-qire, Per û baskê te şikestîne, çevê min tunîne, Emê dueakê bikin ji Xwedê ye, Çevê min dermanke, baskê te bicebirîne. Teleso, çevê min korin, baskê te şikestîne, Ezê bişînim bira Loqman bêyo, Çevê min silametke, baskê Qulingê min bicebirîne. Qulingo, malxiravo, çevê min korin, perê te şikestîne, Emê destê hev bigrin xwe bavên ber derê hekîme, Belkê çevê min sax bike, baskê te bicêribîne. QULING Evdal dibê qolingo bihar e bi ser me da
Me qîrîne dibê per û baskê qolingê mi şikestîne
Çavê Evdalê Zeynikê kore rê nabîne kesek
Xwedan xêr tune bi destê Evdalê Zeynikê
Bigere bavê ser ocaxa Şêx Badîne belkî dûakê bixwaze ji xaliqê alemê rebê jorîn
Xwedê çavê Evdalê zeynê saxke, per û baskê qolingê min bicebrîne
li min wayê li min wayê
Temo lawo felek xayîne bi bavê tera cibikim nayê rayê
Temo lawo bihare dilê bavê te ha bi naze.
Bavê te korbûye,li pey koç û kerîya digere gaz bi gaze.
Kesekê xêrxwazê xêra tune bi destê Evdalê Zeynê bigre bavê li ser ziyareta Hacî Elî, Şêx Şeref sehîdê
Mixakomê li ber derê Şêx Miaze.
Li min wayê li min wayê way Ax limin wayê limin wayê Temo lawo felek xayîne bi bavê tera cibikim nayê rayê
Temo lawo birek qîz û bukê cemaldîna cêrê wan li milan bu mesîya bun kanîyê.
Bûkekê esilpîs di navda hebû dikenîya digo eva kalê korê peritî kîye
Keçikek esilzade di nav da hebû go qîzê Tu korbibî tu nasnakî, eva Evdalê Zeynê bavê Temo siwarê gogerçîne
Dengbejê Surmelî Mehmet Paşa lawo korbûye ketiye feqîrîyê.
Kesekî xêr xwezî xwedanî xêra tune bi destê Evdalê Zeynê bigre bavê li ser rêka vê kanîyê.
Li min wayê li min wayê ax limin wayê limin wayê.Temo lawo felek xayîne bi bavê tera çibikim nayê rayê
| 
